عطار در سال 540 دیده بر جهان گشود و در جوانی به دنبال کسب و کار پدر کار عطاری را در پیش گرفت. اما آنچه مسلم است او در اواسط عمر خود دچار تحولی روحی شد و به عرفان روی آورد.در مورد چگونگی این انقلاب روحی داستان هایی وجود دارد که درستی آنها از نظر تاریخی معلوم نیست ولی معروف ترین آنها این است که روزی عطار در دکان خود مشغول به معامله بود که درویشی به آنجا رسید و چند بار با گفتن جمله چیزی برای خدا بدهید از عطار کمک خواست ولی او به درویش چیزی نداد . درویش به او گفت: ای خواجه تو چگونه می خواهی از دنیا بروی؟ عطار گفت: همانگونه که تو از دنیا می روی. درویش گفت: تو می توانی مانند من بمیری؟ عطار گفت: بله، درویش کاسه چوبی خود را زیر سر نهاد و با گفتن کلمه الله از دنیا رفت. عطار چو این را بدید شدیداً منقلب گشت و از دکان خارج شد و راه زندگی خود را برای همیشه تغییر داد. او دست از کسب و کار کشید و به خدمت عارف رکن الدین رفت که از عارفان نامی آن زمان بود و به دست او توبه کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس مشغول شد و چند سال از عمر خود را در خدمت این عارف سپری نمود. عطار سپس قسمتی از عمر خود را به رسم سالکان طریقت در سفر گذراند و از مکه تا ماورالنهر به مسافرت پرداخت و در این سفرها بسیاری از مشایخ و بزرگان زمان خود را زیارت کرد. وی سرانجام مقارن با حمله مغول به خراسان در سال 618 قمری جانش را از دست داد. بنا بر شواهد، بنای نخستین آرامگاه توسط یحیی بن ساعد قاضی القضات در سده هفتم هجری بر مزارش برپاشد، سپس امیر علی شیر نوایی ، آخرین حکمران تیموری بنای دیگری بر آرامگاه عطار ساخت که امروز تنها سنگ افراشته سیاه رنگ کتیبه داری از آن باقی مانده است. اگر مشرف به زیات قبر عطار شدید خواهید دید که قسمتی از گوشه این سنگ شکسته شده واز بین رفته است. گویند یکی از صاحب منصبان قاجار و سرداران ناصرالدین شاه هنگامی که به زیارت مرقد شیخ نائل شده، ازفرط تعصب که درشریعت داشته تحت تاثیر نفوذ نزدیکانش که عطار را به تصوف عیب می کردند با گلوله ای گوشه سنگِ مقبره وی راشکسته (حکیم الممالک، روزنامه حکیم الملک،چاپ سنگی ص156)! سرانجام در سال 1341 شمسی مقبره این شاعر گرانقدر با همت انجمن آثار ملی تکمیل و کاشی کاری شد. این مقبره همواره پذیرای گردشگران و دوستداران وی در سراسر دنیا است.
